Τί δύναμη είναι η γνώση;

Γνώση, είναι η ικανότητα πρόβλεψης. Γνωρίζω κάποιον, σημαίνει ότι μπορώ να προβλέψω τις αντιδράσεις του. Τί θα κάνει αν του προτείνω να πάμε για καφέ ή μιά συνεργασία. Πότε το ΝΑΙ του είναι ΝΑΙ. Αν θα φανεί αχάριστος -τέτοια. Γνωρίζω το αυτοκίνητό μου, σημαίνει ότι ξέρω με πόσα το maximum μπορώ να πάρω μία στροφή, κ.ο.κ.

Επιστημονική γνώση, είναι η ικανότητα μεθοδικής πρόβλεψης. Επιστήμη σημαίνει μεθοδικά συγκροτημένη θεωρία. Συγκροτημένη, δηλαδή, σύμφωνα με καθορισμένους κανόνες. Και η επιστημονική πρόβλεψη, ήτοι: τιμής και αβεβαιότητας, βασίζεται στη θεωρία. Το νόημα της Επιστήμης, τελικά, είναι η πρόβλεψη.

Σοφία, είναι η υπέρτερη γνώση. Είναι η ικανότητα να πετυχαίνει κανείς πολλά κάνοντας τα ελάχιστα. Η σοφία προϋποθέτει σύνθετες ικανότητες. Χρειάζεται αξιοποίηση διαφόρων γνώσεων, εμπειρικών ή/και επιστημονικών.

Η σοφία δίνει λύση, εκεί που οι άλλοι είναι σε αδιέξοδο. Δίνει λύση απλή, εκεί που οι άλλοι πελαγοδρομούν. Δίνει λύση σαφή, εκεί που οι άλλοι παγιδεύονται από την ασάφεια. Δίνει λύση, εν τέλει, και σωστή και γρήγορη και οικονομική.

Η Ιστορία, αναφέρει πολλές περιπτώσεις σοφών λύσεων. Η σύγχρονη κοινωνία, όμως, όχι απλώς βλέπει όλο και λιγότερα φαινόμενα σοφίας, αλλά μάλλον απεχθάνεται και απορρίπτει τις σοφές λύσεις. Ακόμη και τις σοφές λύσεις του παρελθόντος, τις αμφισβητεί και τις απεμπολεί.

 

Αν όλα αυτά ξενίζουν, ας δούμε ένα παμπάλαιο παράδειγμα: τη σοφή λύση του Σολομώντα.

Θυμίζω: Μία λεχώνα είδε το βρέφος της να πεθαίνει. Και, στην απόγνωσή της, πήρε το βρέφος μιάς άλλης. Τις πήγαν στον βασιληά του Ισραήλ Σολομώντα. Αυτός, αμέσως, ανακοίνωσε ότι θα κόψει το βρέφος σε δύο ίσα κομμάτια. Και θα δώσει από μισό σε κάθε μία.

Η σοφή του πρόβλεψη, επιβεβαιώθηκε: η μία συμφώνησε αμέσως. Η μάνα, είπε να δοθεί το βρέφος στην αντίδικο. Σίγουρος ο Σολομώντας, αποφάσισε.

Η σύγχρονη κριτική, αισχύνεται. Άλλοι δεν πιστεύουν το γεγονός -αδιαφορούν που το θέμα είναι ο τρόπος σκέψης. Άλλοι αναρωτιούνται τί θα γινόταν αν συμφωνούσαν και οι δύο με τον τεμαχισμό -θα το κράταγε δικό του ο βασιληάς. Δεν αναρωτιούνται τί θα γινόταν αν αντιδρούσε και η ψευδομάνα όπως η πραγματική -είναι όμως δυνατόν; Είναι σίγουρο ότι ο σοφός βασιληάς δεν θα σκεπτόταν και πάλι κάτι εκπληκτικό;

 

Όπως και να έχει, η σύγχρονη αντιπρόταση λύσης θα είχε δουλειές με φούντες. Ανακρίσεις, πραγματογνωμοσύνες, δικηγόρους, δικαστήρια... Κανάλια σε δουλειές με υπερωρίες. Όχι;

Η Επιστήμη προβλέπει σωστά πώς θα βρει τη μάνα. Αλλά ποιός δεν θα υποπτευόταν, σήμερα, τις εξετάσεις DNA; Εν τέλει: πότε θα πήγαινε [αν!] το δύστυχο στο στήθος της μάνας που το γέννησε;

 

Συνεπώς, η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου, είναι πάλι ερώτηση: ποιά γνώση;

Είναι π.χ. στατιστικά επιστημονική πρόβλεψη, η βασιζόμενη σε σύγχυση συσχέτισης (correlation) και αιτιότητας (causality);

Πώς είπατε; 

 

19 Σεπτεμβρίου 2021

 

Κώστας Τζαναβάρας