Γιάννης Σώκος: "Το Διμηνιό στον δρόμο του Ηρακλή"

Το έμμετρο θεατρικό έργο του δημοσιογράφου-λογοτέχνη Γιάννη Σώκου, είναι φαινομενικά μόνον ευθυμογραφικό. Αν και τμήμα εμπνευσμένης τετραλογίας για το μυθικό ήρωα, δείχνει να είναι ένα ανάλαφρο ποίημα, με έντονο το τοπικό ενδιαφέρον.

Τόσο, που είναι -νομίζω- και λίγο ακατανόητο για μη-Διμηνιώτες. Για τον ίδιο λόγο, όμως, αξίζει να μελετηθεί από όσους βρουν το ενδιαφέρον τους να κεντρίζεται.

Ίσως δεν είναι εύκολο να αναδειχθεί ακόμη και η αινιγματική απόχρωση στον τίτλο. Τουτέστιν: όταν λέμε "Το Διμηνιό στον δρόμο του Ηρακλή", τί εννοούμε; Είναι, άραγε, το χωριό μας μία απλή στάση, στο δρόμο του αρχαϊκού ημίθεου για την αρετή; ή μήπως το Διμηνιό, ως κοινωνία και διαχρονικά, ακολουθεί -κατά κάποιο τρόπο- τα αχνάρια του;

Ο Γιάννης Σώκος, ως γνήσιος καλλιτέχνης, εκφράζει αβίαστα τον εσωτερικό του κόσμο. Κι αφήνει τον αναγνώστη να χαρεί το εύκολο, αλλά και να ανακαλύψει το ενδότερο. Να αξιοποιήσει το άφθονο γέλιο, για να αντέξει τη σκέψη.

 

Εξωτερικά, πράγματι, έχει τη σεμνότητα να αναφέρεται στην ως άνω πρώτη εκδοχή. Βάζει τον Ηρακλή περισσότερο να κάνει πλάκα, ανάμεσα σε διαπιστώσεις και ερωτήσεις. Βάζει Διμηνιώτες και Διμηνιώτισσες, απλούς ανθρώπους, να κουβεντιάζουν άνετα μαζί του επί σκηνής. Με μπόλικο κέφι, παίζοντας απολαυστικά με τα όρια της ιεροσυλίας.

Τον συστήνει ως τον "κορυφαίο τσαμπουκά", ως τον "ορίτζιναλ σωτήρα". Μας διαβεβαιώνει "Είναι δικός μας άνθρωπος και ήρωας συνάμα."...

Του απευθύνεται άνετα:

Το άκουσες, ω Ηρακλή; Ο κόσμος σε ζητάει

γιατί η βρύση χάλασε και από κάπου ...στάει!

Τον βάζει να αυτοσυστήνεται, ξεκάθαρα και αφοπλιστικά:

Εγώ γι' άλλο γεννήθηκα' να κάνω ό,τι κάνω:

το άπιαστο, τ' αδύνατο, το κάτι παραπάνω!

Αφουγκράζεται, εν τέλει, και τη δυσπρόσιτη αντίφαση:

Τότε γιατί με κάλεσες, θα σε ρωτήσω πάλι!

Αν σε χαλούν οι άθλοι μου, προς τί το παρακάλι;

 

Η άλλη εκδοχή, που εντοπίζει και αναδεικνύει τις αρετές του χωριού, προκύπτει -υποστηρίζω- από την ουσία. Ουσία που ουδόλως κρύβεται πίσω από την πλάκα:

Αν είναι για το Διμηνιό, θα κάνω αβαρία,

γιατί όχι και διάλειμμα' για πες την ιστορία...

Δεν αποκρύπτεται, άλλωστε, η Διμηνιώτικη έκδοση της δυσπρόσιτης αντίφασης που προαναφέρθηκε, με το σωτήριο για το χωριό επίτευγμα του περίφημου "Ζούρα", στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου:

Για τούτον τον πανέξυπνο, τον διπλωμάτη άντρα

υπάρχει μία προτομή -έστω σε κάποια μάντρα;

 

Η τιμητική για το χωριό μας εκδοχή, ότι δηλαδή μιμείται τον Ηρακλή, προκύπτει -υποστηρίζω- από την προσεκτική μελέτη του όμορφου ποιήματος. Προκύπτει από την διεξοδική αξιολόγηση των πληροφοριών, των ερωτήσεων, των κρίσεων, των προτάσεων, των προτροπών.

Προκύπτει  από το παρελθόν -σίγουρα- του χωριού, αλλά ίσως δεν λείπει και από το παρόν του.

Να γιατί.

 

Πρώτα απ' όλα, δεν είναι κομπλιμέντο ο έπαινος για τη φιλότιμη προσπάθεια του αγαπητού Γιάννη. Αυτή τη φορά, δεν είναι μόνον ο αψεγάδιαστος στίχος, με το ολόσωστο μέτρο και την ευρηματική ομοιοκαταληξία. Δεν είναι, δηλαδή, μόνον εκείνο το μεράκι, το σπάνιο στις μέρες μας.

Αυτή τη φορά, συνυπάρχει η ευλαβικά ακέραια αντικειμενικότητα, την ώρα μάλιστα που αποδίδει την αλήθεια του χωριού που τον γέννησε. Αυτό κι αν είναι σπάνιο στις μέρες μας...

Αντιθέτως, στα όρια του ποιήματος, δεν χώρεσαν και κάποια ακόμη αξιοπρόσεκτα χαρακτηριστικά στοιχεία του χωριού μας.

 

Σε αυτά τα πλαίσια, αξίζει να προσεχθούν κάποια σεμνά επιτεύγματα των Διμηνιωτών.

Το εύφορο έδαφος, δεν είχε την αποκλειστική "ευθύνη" για το "σοδιόπλουτο" του χωριού. Χρειαζόταν και νερό. Κι οι Διμηνιώτες αξιοποίησαν με απλά έργα τα επιφανειακά νερά: "αποφάσεις ύδρευσης δυναμικά ληφθείσες".

Οι Διμηνιώτες υπήρξαν πρωτοπόροι στην περιοχή και στη χρήση γεωτρήσεων. Το ίδιο, στη χρήση λιπασμάτων. Ακόμη, υπήρξαν εξ ίσου πρωτοπόροι στην αναζήτηση νέων καλλιεργειών, όπως και στη βελτίωση των υφισταμένων.

Γερμάδες πεντανόστιμους, "μαστούς της Αφροδίτης".

Για πάρτη τους θα αμάρταινε κι ένας αγιορείτης.

Μοιάζαν με κείνης της θεάς τα μαρμαρένια στήθη,

μα ο μεγάλος πειρασμός, που τρέλαινε τα πλήθη,

ήταν η γεύση, τ' άρωμα' ευώδιαζε το στόμα

και όσοι τα δοκίμασαν δεν τα ξεχνούν ακόμα.

Τολμηροί νοικοκύρηδες, ήσαν και στο κρίσιμο θέμα των μεταφορών: κανένα άλλο χωριό δεν είχε το τρένο να αφήνει βαγόνια για να γεμίσουν με αγροτικά προϊόντα. Κι ήταν, εκείνη την εποχή, πολλαπλό το κέρδος.

 

Η οινοποιΐα, κάποτε με 5 εργοστάσια, τώρα με 2 ενεργά, συν ένα ξενιτεμένο στη Βοιωτία, ήταν η οφθαλμοφανέστερη ένδειξη του -ασυναγώνιστου στην περιοχή- διακριτικού στοιχείου του Διμηνιώτικου επιχειρείν: καινοτομία.

Η ανταγωνιστικότητα, σε συνδυασμό με την απόλυτη φερεγγυότητα, έφερνε φορτηγά ακόμη κι από τη Μακεδονία και την Κρήτη.

Διμηνιώτης οινοποιός, επινόησε τη χρήση μηχανισμού ανατροπής ολόκληρου του φορτηγού, αρκετά πριν η τεχνολογία φέρει την ανατρεπόμενη καρότσα. Άξιοι Διμηνιώτες εργάτες οινοποιΐας, εμπειρικά εξειδικευμένοι και παραδειγματικά επιμελείς, έπαιρναν επαξίως διπλά και τριπλά μεροκάματα.

Εν ολίγοις:

Απ' το σταφύλι γράφτηκε και μιά εποποιία,

όταν δουλεύαν στο χωριό πέντε οινοποιεία!

 

Το στοιχειοθετημένο πόρισμα αυτής της εις βάθος έρευνας, προβάλλει αναπόδραστο:

Είναι χωριό που δεν χωρά καμιά αμφιβολία

ότι σε κρίσιμους τομείς είχε ...υπεροπλία.

 

Η αναμφισβήτητη βάση όλου αυτού του μικρού θαύματος, η κοινωνική αρμονία, είναι αυτό που θα ήταν κρίμα να αποδοθεί πεζά.

Η ευγενής η άμιλλα, το Διμηνιό βοηθάει

σαν δυό αβγά σε μιά φωλιά που όρνιθα κλωσάει.

 

Σε όλα αυτά, λοιπόν, υπάρχουν έκδηλα και αναντίρρητα σημάδια ότι το Διμηνιό έχει καταφανώς μεγαλύτερη εμβέλεια από αυτή που του δίνουν τα αριθμητικά μεγέθη. Έχει αναμφισβήτητη ποιότητα στην πνευματική συγκρότηση, στις τολμηρές επινοήσεις και τις δημιουργικές εμπνεύσεις. Στην κέρδιστη -Όμηρος!- εφαρμογή ιδεών.

Κι αν όλα αυτά δεν θυμίζουν Ηρακλή, είναι μάλλον γιατί ξεχάσαμε να τα παρατηρήσουμε στους μύθους. Προτιμήσαμε, φαίνεται, να δούμε μόνον τη φυσική ρώμη του ευφυούς ημιθέου.

 

Το ερώτημα, το χρήσιμο και επίκαιρο, προκύπτει αβίαστα: τί έχει αλλάξει, και τί είναι ίδιο; Σε λόγια Γιάννη Σώκου: " Έχει νόημα η ματιά προς τα πίσω, για κάτι που έφυγε ανεπιστρεπτί;"

Η κρίσιμη απάντηση, διατυπώνεται απλούστατα:

Τα έθιμα που έχετε τα είχαν κι οι αρχαίοι,

Να κάτι που τους Έλληνες ακόμα τους συνδέει!

 

Γιάννη Σώκου υπογραφή, και στην καταληκτική υπόδειξη του έμμετρου δημιουργικού συλλογισμού:

Το τελικό συμπέρασμα πριν πέσει η αυλαία;

Μιά σχέση χρειαζόμαστε Πάτροκλου-Αχιλλέα...

Όλοι μαζί οι κάτοικοι το Διμηνιό το πάνω

μπορούμε να ανεβάσουμε ...ακόμα παραπάνω!

Πόσο; Δεν ξέρω να σας πω. Ξέρω ότι τα χέρια

λάσπη αντί να πιάνουνε, στόχο να 'χουν τ' αστέρια!

 

Διμηνιό 14 Φεβρουαρίου 2021

 

Κώστας Τζαναβάρας

σύμβουλος μηχανικός - συγγραφέας